Korekta językowa to kluczowy, choć często niedoceniany etap procesu publikacji. Sposób, w jaki tekst zostanie przygotowany do korekty, może znacząco wpłynąć na koszt usługi, czas realizacji, jakość ostatecznego opracowania oraz ogólne wrażenie, jakie wywiera na recenzentach i redaktorach.
Poniżej zebraliśmy praktyczne wskazówki oparte na wieloletnich doświadczeniach pracy nad anglojęzycznymi publikacjami naukowymi. Pomagają one nie tylko lepiej opracować tekst pod kątem językowym, lecz także usprawniają współpracę z osobą odpowiedzialną za korektę. Im staranniej dopracowany materiał, tym większa szansa, że korektor skupi się na subtelnych aspektach języka i stylu, zamiast poprawiać podstawowe uchybienia.
1. Przekazanie wersji ostatecznej, nie roboczej
Tekst naukowy powinien trafić do korekty językowej dopiero wtedy, gdy autor podjął już wszystkie ważne decyzje dotyczące treści, struktury i argumentacji. Korekta językowa to nie etap rozwoju tekstu, ale jego dopracowanie na poziomie językowym – dlatego jej skuteczność i sens zależą także od tego, na jakiej wersji tekstu pracujemy.
W praktyce oznacza to, że:
- tekst jest kompletny (zawiera wszystkie sekcje, wykresy, bibliografię, przypisy itp.)
- układ sekcji/rozdziałów nie ulegnie już zmianie
- nie są planowane istotne dopiski, skróty ani zmiany kolejności akapitów
- terminologia została wstępnie ujednolicona
Jeśli korektor pracuje na wersji roboczej, a autor później wprowadza dalsze zmiany, pojawiają się różne ryzyka:
- przypadkowego cofnięcia lub nadpisania poprawek
- powstawania niespójności gramatycznych lub stylistycznych w nowo dopisanych fragmentach
- utraty płynności narracji, szczególnie wówczas, gdy zmiany dotyczą logicznego ciągu skorygowanych już zdań
- zlecenia ponownej korekty językowej – co może się wiązać z dodatkowymi kosztami
W przypadku tekstów anglojęzycznych dodatkową trudność stanowi zachowanie spójności w zakresie czasu gramatycznego i trybu wypowiedzi. Częste dopiski lub skróty po korekcie mogą wprowadzać zaburzenia – np. niezamierzone przejścia z czasu przeszłego do teraźniejszego w opisie badań czy niekonsekwencję w stosowaniu strony czynnej i biernej.
Dlatego korekta językowa tekstu naukowego to czynność, którą należy wykonywać na wersji uznanej przez autora za możliwą do publikacji – z zastrzeżeniem, że zostanie ona jeszcze dopracowana wyłącznie pod względem językowym.
2. Ustalenie wariantu języka angielskiego: British czy American English?
Już na etapie przygotowania tekstu warto jednoznacznie określić, który wariant języka angielskiego będzie używany – brytyjski (British English, BrE) czy amerykański (American English, AmE). Wiele wydawnictw i czasopism jednoznacznie wskazuje preferowany standard w wytycznych redakcyjnych. Jeśli brak takiej informacji, należy koniecznie zadbać konsekwencję na przestrzeni całego dokumentu.
Najczęstsze różnice obejmują:
- pisownię: analyse (BrE) lub analyze (AmE)
- gramatykę: the team are (BrE) lub the team is (AmE)
- słownictwo: autumn (BrE) lub fall (AmE)
Mieszanie obu wariantów nie tylko obniża jakość językową tekstu, lecz także utrudnia korektę. Korektor musi wówczas nanosić poprawki dwukrotnie – najpierw przywracając spójność wariantu, a dopiero potem poprawiając ewentualne błędy.
Zanim zlecimy korektę językową tekstu naukowego, koniecznie przekażmy osobie odpowiedzialnej informację, na jaki wariant się zdecydowaliśmy.
3. Wstępna autokorekta i kontrola językowa w korekcie językowej
Po zakończeniu pracy nad tekstem warto zrobić kilkudniową przerwę, by spojrzeć na całość z dystansu. Powtórna lektura – najlepiej na głos lub w wersji wydrukowanej – pozwala wychwycić błędy, które wcześniej umykały uwadze. Przed przekazaniem manuskryptu do korekty językowej nie zaszkodzi również skorzystać z narzędzi wspomagających, takich jak Grammarly czy DeepL Write. Choć nie zastępują one profesjonalnej korekty językowej, pomagają wyeliminować część oczywistych usterek.
W anglojęzycznych tekstach naukowych autorów nieanglojęzycznych często pojawiają się błędy typowe dla pisania w języku obcym, m.in.:
- niewłaściwe lub niekonsekwentne użycie rodzajników (a/an/the)
- przechodzenie między czasem przeszłym a teraźniejszym w obrębie tej samej sekcji
- przeciążone składniowo, zbyt rozbudowane zdania, w szczególności nadużycie strony biernej
- kalki z języka polskiego, np.:
o The aim of this article is to present… zamiast naturalniejszego This article explores…
o The research was carried out on the group of… zamiast Data were collected from a sample of…
o In the further part of the article… zamiast Later in the article…
Dobrze wykonana autokorekta pozwala wyeliminować podstawowe błędy przed etapem profesjonalnej korekty, co znacząco podnosi efektywność całego procesu.
4. Zachowanie spójności terminologicznej i formalnej
Należy zadbać o jednolite użycie terminów, skrótów oraz stylu zapisu w całym dokumencie. Jeśli tekst jest przygotowywany na potrzeby konkretnego czasopisma lub wydawnictwa, warto dokładnie zapoznać się z wytycznymi publikacyjnymi, zwykle dostępnymi na jego stronie internetowej, nazywanymi Publication Guidelines, Guide for Authors/Contributors lub w inny, podobny sposób. Pozwala to dostosować manuskrypt do wymagań redakcyjnych i uniknąć zbędnych poprawek.
Jeśli nie wiemy jeszcze, gdzie opublikujemy tekst, należy przyjąć jedną spójną konwencję redakcyjną i konsekwentnie jej przestrzegać w całym dokumencie. Korektor znacznie skuteczniej poradzi sobie z seryjnymi błędami niż z chaosem stylów i zapisów.
Dotyczy to zwłaszcza:
- nazw instytucji i jednostek (np. World Health Organization albo WHO – jeśli na początku tekstu podamy pełną nazwę wraz ze skrótem, dalej korzystajmy już wyłącznie ze skrótu i nie wracajmy do pełnej formy)
- skrótów technicznych (np. Fig. albo Figure)
- jednostek miary (np. mL zamiast ml – zgodnie z anglosaskimi normami stosuje się wielką literę „L”, aby zapobiegać pomyłkom i zachować jednoznaczność)
- stylu cytowań i przypisów (APA, MLA, Chicago, Vancouver – każdy ma własne reguły dotyczące stosowania interpunkcji, cudzysłowów czy skrótów edytorskich).
Spójność jest nie tylko kwestią estetyki – wpływa również na wiarygodność tekstu i jego odbiór przez redakcję czasopisma.
5. Przekazanie listy terminów i niestandardowych skrótów
Jeżeli w tekście pojawiają się specjalistyczne pojęcia, autorskie skróty lub niekonwencjonalne sformułowania, warto przygotować osobny dokument lub notatkę z objaśnieniami. Pomocne jest również określenie preferowanej wersji zapisu, np. konsekwentne stosowanie terminu ethnicity zamiast race, gdyż w naukach społecznych oba pojęcia mają odrębne znaczenia, a ich zamienne użycie może prowadzić do nieporozumień. W tym celu przydaje się niekiedy swoisty „indeks pojęć zakazanych” – w końcu korektor nie zawsze zna wszystkie specjalistyczne niuanse właściwe danej dziedzinie.
Przygotowanie takich materiałów ułatwia korektorowi rozróżnienie błędu od intencji autora i pozwalają uniknąć zbędnych ingerencji w terminologię.
6. Wskazanie fragmentów budzących wątpliwości
Istnieją sytuacje, w których nie mamy pewności co do poprawności językowej, płynności lub przejrzystości danego fragmentu. Możemy zaznaczyć to w komentarzu (np. „Czy to zdanie jest zrozumiałe?”; „Czy można to uprościć/rozbić na więcej zdań bez zmiany sensu?”). Tego typu adnotacje nie są przeszkodą, lecz cenną pomocą – wskazują miejsca, na które warto zwrócić szczególną uwagę. Pamiętajmy jednak, że komentarze muszą być sformułowane w jasny sposób – inaczej mogą rodzić nieporozumienia.
7. Uporządkowanie komentarzy
Jeśli przed przekazaniem tekstu do korekty językowej poprosiliśmy kogoś o opinię, powinniśmy najpierw samodzielnie uwzględnić te uwagi, z którymi się zgadzamy. Pozostałe komentarze warto przepisać w formie własnych adnotacji. Dzięki temu korektor będzie miał pewność, że realizuje stanowisko autora, a nie włącza się w rozmowę między autorem a innymi komentującymi.
8. Sprawna komunikacja z korektorem
Na etapie korekty językowej mogą pojawić się pytania dotyczące intencji autora, niuansów semantycznych lub zamierzonej terminologii. Szybka i rzeczowa odpowiedź pozwala uniknąć nieporozumień oraz skraca czas realizacji. Warto także ustalić z korektorem preferowaną formę komunikacji. Najczęściej wybierane są: komunikacja bezpośrednia (e-mail, komentarze w pliku) lub śledzenie zmian (track changes).
Korekta językowa: checklista redakcyjna
Dobrze przygotowany tekst naukowy w języku angielskim to nie tylko krok w stronę skutecznej publikacji, lecz także wyraz profesjonalizmu autora. Korekta językowa tekstu naukowego może znacząco podnieść jego jakość językową, ale wiele zależy od sposobu przygotowania materiału wyjściowego. Każda godzina spędzona na przygotowaniu dokumentu do korekty zwraca się później w postaci zaoszczędzonego czasu i obniżonych kosztów. Dzięki temu tekst zyskuje także lepszy odbiór w środowisku naukowym.
Przed przekazaniem tekstu do korekty językowej, warto skorzystać z naszej prostej checklisty:
- Czy dokument zawiera wszystkie wymagane elementy (tytuł, streszczenie, słowa kluczowe, tekst główny, bibliografię)?
- Czy wszystkie cytaty są poprawnie oznaczone i ujęte w bibliografii?
- Czy ilustracje, tabele i wykresy są podpisane i odpowiednio przywołane w tekście?
- Czy plik nie zawiera komentarzy, śladów edycji, ukrytych fragmentów?
Ustandaryzowany i kompletny dokument ułatwia pracę korektora, a także pozwala uniknąć nieporozumień.
dr Mikołaj Golubiewski
Potrzebujesz korekty swojego tekstu anglojęzycznego? Sprawdź naszą ofertę tutaj.