„Współpraca z nimi nie tylko przyniosła znakomity efekt, ale sama w sobie okazała się małą intelektualną przygodą.”
Taki komplement otrzymaliśmy od Jerzego Franczaka – profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, autora wielu książek naukowych i beletrystycznych – po rocznym przekładzie prawie 500-stronicowej książki o francuskim filozofie Jacques’u Rancièrze, niemal 100 mailach i kilku dłuższych rozmowach telefonicznych w sprawach szczegółów przekładowych albo czysto biurokratycznych.
Jeśli myśl pochodzi w dużej mierze z francuskiego, została przetworzona i opisana po polsku, a potrzebujemy zamienić ją w opowieść po angielsku, praca wymaga wiele przygotowań. (W osobnym wątku opiszę jak skomplikowane dla Autorów może być zawarcie umowy z tłumaczami w ramach grantu na przekład – i jak staramy się w tym obszarze pomóc.)
Publikacje naukowe nierzadko zawierają obszerne przypisy i cytaty z publikacji z całego świata. Szczęśliwie zwykle są to teksty przełożone lub oryginalnie pisane po angielsku. W trakcie naszych działań wyszukujemy do 95% oryginalnych cytatów sami. Czasem jednak zdarzają się sytuacje naprawdę złożone.
W przypadku Jacques’a Rancièra wiele publikacji pozostaje jeszcze nieprzełożonych z francuskiego. Dlatego potrzebowaliśmy przygotować listę cytatów, których nie udało nam się odnaleźć w cyfrowych repozytoriach, i poprosić Autora, żeby w tym działaniu nam pomógł. Wiele problemów zostało rozwiązanych dzięki jego podróży z Krakowa do bibliotek w Paryżu. A przecież nie każdy Autor ma taką możliwość…
Żeby lepiej uświadomić Wam poziom skomplikowania, cytuję jak Autor sam skatalogował materiały Rancièra ze swojej polskiej monografi pod względem dostępności:
- odpowiednie cytaty z anglojęzycznych wydań, wraz z podaniem strony w tymże wydaniu;
- odpowiednie cytaty z anglojęzyczny wydań bez podania numeru strony;
- przepisane cytaty francuskie w oryginalnym brzmieniu;
- cytaty, których nie odnalazłem;
- cytaty, które uzupełnię;
- tylko wersja polska.
Jeszcze w grudniu 2022 roku Autor informował mnie, że sporo pracy wzięło się z poważnych różnic i braków między francuskimi oryginałami a przekładami polskimi i angielskimi. Często rozdziały z pewnych tomów znajdywały się w przekładzie jedynie w wydaniach zbiorowych lub czasopismach. Na przykład angielski przekład Aux bord de la fiction (On the Shores of Politics) opuszcza całe cztery rozdziały! Autor namierzył jeden w osobnej antologii, drugi w czasopiśmie, a dwa sam cytował dla nas z francuskiego. Wtedy skorzystaliśmy z własnych zasobów, żeby przełożyć także z francuskiego.
Czego się nauczyliśmy?
Listy nieodnalezionych cytatów robimy zawsze, ale od czasu tej przygody przekładowej wiemy już, żeby robić to nie w ostatnim, ale pierwszym kroku przekładu. Dzięki temu możemy dyskutować temat z Autorem i pytać specjalistów w uczelniach na całym świecie równocześnie z pracą nad tłumaczeniem. Co czynimy w kolejnym przekładzie, o którym więcej wkrótce!
Mikołaj Golubiewski